Evropa bez EU po Trumpovoj mjeri: Povratak u nestabilnost nalik Balkanu 90-ih

Odnos Sjedinjenih Američkih Država prema ostatku svijeta, posebno zemljama Evropske unije, poprimio je novu dimenziju stupanjem Donalda Trumpa na dužnost predsjednika SAD-a. Taj odnos, kojeg mnogi s razlogom nazivaju “arogantnim” se između ostalog odrazio i na NATO savezništvo, odnosno posebne zahtjeve predsjednika Trumpa na izdvajanje zemalja članica za odbranu, a što se posljedično reflektovalo i na pomoć alijanse Ukrajini u ratu s Rusijom.

Analizu Trumpovih animoziteta naspram saveznika u EU donosi magazin Politico, koji je napravio i jednu zanimljivu usporedbu. Europa bez EU – što je čini se Trumpova želja, bila bi, smatra autor teksta, “nešto slično Zapadnom Balkanu nakon raspada bivše Jugoslavije: Mjesto gdje se sve stare nepravde iznenada vraćaju u život”.

“Pazi šta želiš, da ti se ne ostvari”, poručuje autor teksta, aludirajući na poznatu izreku, ali i neskrivene želje Donalda Trumpa naspram Starog kontinenta. Ne samo Trump, već i svaki Amerikanac koji podržava administraciju američkog predsjednika Donalda Trumpa, pozivajući na demontiranje EU na osnovu toga što je to “birokratski Moloh” kriv za “brisanje civilizacije”, trebao bi tu lekciju shvatiti ozbiljno, dodaje autor u otvaranju teksta ‘Trump misli da želi Evropu bez EU – ne bi trebao’ objavljenog u političkom magazinu Politico.

Ako ostavimo po strani očiglednu kontradikciju između navodnog štovanja nacionalnog suvereniteta od strane MAGA poktreta i arogancije kojom administracija dijeli savjete Evropljanima o tome kako da organizuju svoj kontinent ili za koga da glasaju, anti-EU animozitet koji je u potpunosti vidljiv u Washingtonu pati od dubljeg problema, ističe, uz napomenu da “Evropa bez EU uopšte ne bi bila uspješan kontinent ‘suverenih’ nacionalnih država”.

Dalibor Rohač, inače viši saradnik Američkog instituta za poduzetništvo u Washingtonu, zatim donosi zanimljivu usporedbu:

“U stvarnosti, odvojen od evropskog projekta, kontinent bi ličio na nešto slično Zapadnom Balkanu nakon raspada bivše Jugoslavije: Mjesto gdje se sve stare nepravde iznenada vraćaju u život. A to bi posebno bilo tačno ako bi se zamišljeni raspad EU dogodio od strane navodnih saveznika NATO pokreta – takozvanih ‘patriotijskih’ snaga u evropskoj politici. Uostalom, dugoročni politički projekat mađarskog premijera Viktora Orbána se u potpunosti odnosi na obnovu ‘Velike Mađarske’ kakva je postojala prije Trianonskog sporazuma iz 1920. godine, a na očigledan račun neposrednih susjeda njegove zemlje poput Rumunije, Ukrajine ili Srbije”.

Da li bi Vučić prepustio Suboticu kolegi moćniku u Budimpešti?

Zatim, nastavlja, tu je i činjenica da “nacionalistički vatreni aktivisti” na granici možda imaju vlastite ideje, uz pominjanje nekih regionalnih lidera.

“Predsjednik Srbije Aleksandar Vučić, na primjer, obožava Slobodana Miloševića, diktatora koji je pokrenuo krvoločne ratove kako bi Srbija ostala dominantna na Balkanu. Da li bi jednostavno prepustio Suboticu – ili Szabadku na mađarskom – svom kolegi moćniku u Budimpešti? A šta je sa stavovima onih poput Diane Řoșoacă, prilično živopisne članice Evropskog parlamenta koja želi da anektira ‘historijski rumunske’ teritorije poput Sjeverne Bukovine od Ukrajine?”, pita Rohač.

U nastavku pojašnjava da glavni razlog zbog kojeg se ovi, i mnogi drugi oblici historijskog revizionizma drže pod strogim pokrovom ima veze s dostignućima evropskog projekta, a to uključuje stvari poput slobodnog putovanja bez pasoša i visokog standarda prava za manjine. Ako bi se ukinula EU, upozorava, “cijeli niz ranije nezamislivih događaja postaje moguć – od ratova do ‘zamrznutih’ sukoba kakve Rusija i Srbija održavaju na mjestima poput Pridnjestrovlja ili Kosova”.

“Nema sumnje da bi u takvom slučaju i veći igrači imali svoje mišljenje – poput već ohrabrene Rusije koju Trumpova administracija podstiče u Ukrajini i koja je prilično zainteresovana da demonstrira prazninu Člana 5 NATO-a; ili čak Njemačka pod mogućim vodstvom krajnje desničarske stranke Alternativa za Njemačku, koju je Trumpov saveznik Elon Musk pozvao da prevaziđe historijsku krivicu zemlje”, upozorio je autor.

Šta se dešava u Evropi problem je Evrope – ne Amerike

Sugestija da EU predstavlja slijepu ulicu u evropskoj civilizaciji odaje duboko nepoznavanje historije kontinenta.

Od pada Rimskog carstva, Evropa je oduvijek balansirala između kulturnog i političkog jedinstva i raznolikosti, a njen niz glomaznih kvazi-federalnih institucija dio je toga. Daleko od toga da je anomalija, EU nastavlja tradiciju Svetog Rimskog carstva, Hanzeatske lige ili Poljsko-litvanske Republike.

Naravno, moglo bi se tvrditi da ono što se dešava u Evropi treba da bude problem Evrope, a ne Amerike. Ali to je, u najboljem slučaju, argument za povlačenje, uključujući i povlačenje američkog sigurnosnog kišobrana iz Evrope – a ne za trenutne napore Muska i Washingtona da ukažu na vagu evropske politike.

Osim toga, argumenti za povlačenje SAD-a su slabi i nehistorijski. I 1917. i 1941. godine, Amerikanci su na teži način naučili da, iako možda nisu zainteresirani za evropski rat, evropski rat bi vrlo lako mogao biti zainteresiran za njih. U prvom slučaju, prijetnja američkim interesima dolazila je od njemačkih pomorskih napada na američke brodove koji su plovili prema i iz Britanije. U drugom slučaju, Njemačka je objavila otvoreni rat nakon što je njen ohrabreni saveznik Japan napao Pearl Harbor.

Američka poslijeratna politika prema Evropi, koja je uvijek uključivala široku podršku projektu regionalne ekonomske integracije, nije bila proizvod naivnosti ili “gluposti” prethodnih američkih lidera. Bila je vođena nastojanjem da se spriječi još jedan evropski rat. I ta politika je bila zapanjujući uspjeh, koji se poklopio ne samo s neviđenim periodom mira i prosperiteta u Evropi, već i s usponom Amerike kao neosporne globalne sile – dijelom, zahvaljujući transatlantskim odnosima.

Kulturni ratovi su uvijek uzbudljivi, a odvijaju se u kontekstu žestoko antievropske strategije nacionalne sigurnosti, a ona koju protiv EU vodi Trumpova administracija nije izuzetak. Ali iako je sve to trenutno zabava i igre, ako bi se EU raspala od ruku Rusije i Trumpovih SAD-a, budite uvjereni da bi Amerikanci vrlo brzo zažalili, zaključak je teksta.

(N1)